اثر موضعی آن ها بواسطه وجود موسیلاژها، گلیکوزیدها، بیترها و... بوده و منجر به تمیزی محوطه دهان، افزایش خونرسانی، افزایش حضور عوامل محرک سلولی و دفع سریع تر مواد مضر از موضع می گردد که در نهایت منجر به رفع سریع علائم حاد بیماری و تسریع در روند بهبودی می گردد. گیاهان داروئی که در این رابطه مورد استفاده قرار می گیرند به چهار دسته تقسیم می شوند ...
Demulcents نرم کننده ها
از
این گیاهان برای کاهش تحریک در التهابات حاد استفاده می شود. بخصوص در
مواردی که التهاب همراه با سرفه خشک و مشکلات بلع باشد. مهم ترین گیاهان
این گروه عبارتند از: برگ پنیرک، برگ مریم گلی و ریشه ختمی باید از دم کرده
و یا فراورده های تغلیظ شده یکی از گیاهان بالا یا بیشتر بصورت قرقره و
دهان شویه استفاده کرد.
Topical Antiphlogistics ضد التهاب موضعی
از
این گیاهان برای درمان التهاب حاد دهان و حلق و آبسه لوزه استفاده می شود.
در مواردی که عفونت حاد لوزه وجود دارد به همراه آنتی بیوتیک و یا به
تنهایی می توانند اثر قابل توجهی داشته باشند. مهم ترین گیاهان این گروه
عبارتند از: گل بابونه، گل همیشه بهار(آرنیکا) و برگ مریم گلی در درمان
التهاب گلو در عفونت های ویروسی و میکربی از بابونه و آرنیکا بصورت قرقره
محلول گرم بطور متناوب استفاده می شود. در درمان آبسه لوزه از این دو برای
تسریع سرباز کردن آبسه استفاده می شود. در التهاب دردناک زبان از ترکیب گل
بابونه و برگ مریم گلی بصورت دهان شویه استفاده می شود.
Astringents
از
این گیاهان در درمان بیماری های تحت حاد و مزمن استفاده می شود. در
التهابات مزمن زبان و لثه، التهاب مزمن گلو، ترشحات مزمن پشت حلق افراد
سیگاری با استفاده ترکیبی از این گروه و نرم کننده ها علاوه بر بهبود منجر
به برگشت بافت مخاطی می گردد که بواسطه افت عملکرد غدد مخاطی از بین رفته
بودند. مهم ترین گیاهان این گروه عبارتند از: ریشه علف نقره ای، میوه قره
قات، میوه و تخم به در درمان التهاب حاد زبان و آفت زبان از قره قات به
تنهایی یا از ترکیب علف نقره ای و آرنیکا استفاده می شود. در بیماری های
لثه و پریودنتال از علف نقره ای به تنهایی یا توام با قره قات به صورت
موضعی استفاده می شود. در التهابات دهان و حلق از عصاره میوه به یا از لعاب
تخم آن استفاده می شود.
(Tonics) مقوی ها
از
این گیاهان در درمان التهابات مزمن زبان و حلق، احساس جسم خارجی(گلوبوس)،
خشکی مخاط دهان در افراد مسن و خشکی مخاط در اثر رادیوتراپی و بیماری سیکا
(گزروستومی) استفاده می شود. آن ها با بهبود عملکرد غدد بزاقی اثر قابل
توجهی در کاهش شدت بیماری دارند. مهم ترین گیاهان این گروه عبارتند از:
قنطریون، برگ شبدر و ریشه ژنتیان.
تب خال
برگ های بادرنجبویه
اثر مهار کنندگی بر روی ویروس تب خال دارند و بواسطه تانن موجود در این
برگ ها اثر ضد عفونی کنندگی موضعی نیز دارند.
بارهنگ گیاهی است پایا، ظاهراً بی کرک یا کمی کرکپوش با بن و ریشهای کوتاه است. ساقه آن به طول ۷۰-۱۰ سانتی متر، متعدد ایستاده یا خیزان، فاقد شیار، مساوی یا کمی بلندتر از برگها است. برگهای آن تماماً طوقهای، تخم مرغی پهن با ۹-۳ رگبرگ قوی و برجسته، کامل یا در حاشیه سینوسی، بی کرک یا کرکپوش، دارای دمبرگ نسبتاً بلند. گلها سبز متمایل به قهوهای، کوچک مجتمع در خوشههای دراز استوانهای. موسم گلدهی گیاه اردیبهشت تا شهریورماه است. دانههای این گیاه تیره رنگ، کوچک و تخم مرغی شکل و در میوهای پوستینه که به صورت کپسول تخم مرغی بوده و دارای ۲ خانه و محتوی ۸-۴ دانهاست قرار دارند. دانهها را از اواسط فصل بهار به بعد جمع آوری مینمایند. «Plantain» یک نام هند و اروپایی به معنای «داروی زندگی» است. تحقیقات اخیر نشان میدهند که این نام نمیتواند چیزی دور از حقیقت باشد. بارهنگ گیاهی دائمی است که تصور میشود از اروپا و آسیا نشئت گرفته و اکنون در تمام دنیا کشت میشود.
اسفرزه(نام علمی: Plantago psyllium یا Plantago ovata) یکی از گیاهان است و در ایران از جمله در بلندیهای بالای ۲۵۰۰ متر در استان کهگیلویه و بویراحمد میروید.در زبان بلوچی به آن برنجاسک می گویند و این گیاه در بلوچستان ایران و پاکستان به وفور رشد میکند که بلوچها تخم این گیاه را جهت رفع اسهال با ماست مخلوط کرده و به خورد بیمار می دهند که بسیار موثر است.
این گیاه در مرحله رویش بیشتر به آب و هوای خشک و سرد نیاز دارد ولی در طول دوره رسیدن بذر و برداشت نیاز به هوای خشک و آفتابی دارد. کاشت تا برداشت تکثیر بوسیله دانه و در زمینهای شنی قابل نفوذ، شخم زده و عاری از علفهای هرز صورت میگیرد. برای این کار ابتدا، شیارهایی به عمق ۴ تا ۵ سانتی متر و به فواصل ۶۰ سانتی متر، در زمین ایجاد میکنند. سپس دانهها را هنگام بهار در این شیارها میکارند و نیز غلطک ملایمی بر روی آنها میزنند، تا دانهها از قشر نازک خاک پوشیده گردند. معمولاً پس از نمو دانهها و پیدا شدن گیاهان جوان، فاصله آنها را از یکدیگر به نحوی زیاد میکنند که هر پایه از دیگری لااقل ۱۰ تا ۱۵ سانتی متر فاصله داشته باشد.مقدار بذر مورد نیاز ۵ تا ۷ کیلو گرم در هکتار است. طول مدت جوانه زنی ۷ تا ۱۰ روز میباشد. گیاه احتیاجات آبی متوسطی دارد، ۵ تا ۶ آبیاری سبک به دلیل سیستم ریشهای کوچک در طول دوره رویش برای گیاه کافی است، آبیاری دوم باید با یک وقفه ۱۰ تا ۱۵ روزه صورت گیرد. احتیاجات غذایی گیاه پایین است، ۵۰ تا۷۰ کیلو گرم در هکتار کود ازته در دو نوبت، ۲۰ تا ۳۰ کیلو گرم در هکتار کود فسفره و ۲۵ تا ۳۵ کیلو گرم در هکتار کود پتاس برای رشد گیاه کافی است.۶۰ روز پس از کاشت بذر گیاه به گل میرود و ۸ تا ۱۷ روز بعد آماده برداشت است. هنگامی که سنبلهها به رنگ قهوهای مایل به قرمز در آیند و برگهای پایینی خشک شوند و بیفتند و برگهای بالایی قهوهای رنگ گردند بهترین زمان برداشت است.
قوت آن با قوت سوسن زرد برابر و از اذخر قوی تر است .
شربت "گیاه راوند" رفع کننده عطش
احمد دانایی کارشناس گیاهان دارویی با اشاره به مصادف شدن ماه مبارک رمضان با یکی از گرمترین ماههای سال که در آن تعریق بدن به شدت بیشتر میشود، افزود: استفاده از نوشیدنیهایی که عطش را رفع و قدرت و توان بدن را افزایش میدهد در این ماه ضرورت دارد.
ترکیب سبز، قهوهای یا خاکستری مشتق از برگ، دانه، ریشه و گل ِ گیاه شاهدانه است که به نام های حشیش، ماری جوانا، علف (GRASS) ، علف هرز(WEED)، مری جین (MARY JANE)، جام (و POT، بنگ، گانجا، شاهدانه و… ) هم معروف است. این ماده رایج ترین ماده غیرقانونی مورد مصرف در جهان است.
این گیاه از خانواده شقایق یا خشخاش(Papaveraceae) و از جنس Papaver است. خشخاش یا کوکنار یک گیاه علفی یکسالهٔ گلدار است که برای تولید تریاک از آن استفاده میشود. این گیاه از تیر تا مرداد گل میدهد. بخشهای مختلف گیاه خشخاش به ویژه شیرهٔ خشکشدهٔ کاسبرگ آن که به تریاک معروف است خاصیت آرامبخش، ضد درد و ضد اسهال دارد. از این گونه آلکالوییدهایی استخراج میشود که مصارف دارویی و صنعتی بسیاری دارد از جمله مورفین، تبایین، کدیین، نارسیین و چند آلکالویید مهم دیگر. همچنین این گونه واریته و کولتیوارهای زیاد و گوناگونی نیز دارد که برای اطلاع از آنها به منابع دیگر مراجعه شود. پس از رسیدن میوه که به صورت کپسول است با خراشیدن آن شیرابه سفیدرنگی بدست میآید که با خشک کردن آن (آب آن گرفته شود) مادهای قهوهای رنگ به نام تریاک حاصل میشود.
خارشُتُر یا آدور (نام علمی Alhagi maurorum) گیاهی است پایا از خانواده باقلائیان (Papilionaceae یا Fabaceae) از زیرخانواده باقالاها (Faboideae) و یکی از بنشنها بشمار میرود. نام دیگر آن علف ترنجبین است.
ادرارآور و ضد سیاهسرفه و تب و لرز است.کاسبرگ آن بدون کرک، زنگمانند و با پنج دندانه مثلثلی کوتاه نوک تیز است. دانههای آن در درون نیامک پهلوی هم قرار دارند.خارشتر از نظر پزشکی سنتی دارای طبع سرد است و برای رفع صفرا و سنگ کلیه و مثانه مؤثر است.خارشتر یکی از علوفههای خوراکی برای دامها بویژه بزها است.این گیاه مقاوم به سرما و دارای ریشه عمیق است و به آب کمی نیاز دارد. خارشتر برای گیاهانی مانند غلات و چغندر به عنوان علف هرز بشمار میآید.ریشههای خارشتر گاه تا ژرفای ۵ تا ۷ متر هم میرسد. میوه آن را ترنجبین (تَراَنگَبین) مینامند که به معنی عسل تر است. این گیاه در شورهزارهای ایران، عربستان، صحرای سینا، سوریه و هند و پاکستان تا ارتفاع ۴۰۰ متری از سطح دریا میروید.
واژه Alhagi در زبانهای اروپایی از عربی الحاجی گرفته شدهاست. برای گونه اصلی خارشتر یعنی Alhagi maurorum سه نام علمی دیگر بکار میرود یعنی:Alhagi mannifera Jaub. & Spach
Alhagi graecorum Boiss
Alha
gi tournefortii Heldr
نامهای گوناگون خارشتر در زبان انگلیسی عبارتاند از: (معنای واژگانی آنها درون دوکمان آمدهاست)
Camelthorn (خار شتر)
Manna Tree (درخت انگبین)
Persian Manna Plant (گیاه انگبین ایرانی)
پنیرک جنسی از گیاهان خزنده و پایا با بلندای ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر و ساقههای ستبر، شاخهشاخه و کرکدار است. این سرده در ایران ۱۰ کونه گیاه علفی یکساله یا چندساله دارد. این گیاه در درمان سرماخوردگی موثر است و در اغلب نقاط ایران بویژه در دشتهای شهرستان اقلید می روید.